www.kriminoloji.com
SUÇUN NEDENLERİ – SUÇ ETOLOJİSİ
Prof.Dr. Timur DEMİRBAŞ[1]
©
www.kriminoloji.com 2002
IV. SUÇLULUĞU
ÇOK SAYIDA FAKTÖRE BAĞLAYAN TEORİLER VE SUÇLULUK TEORİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
A)
Suçluluğu
Çok Sayıda Faktöre Bağlayan Eğilim:
Suçluluk teorilerinin
yetersizliği, özellikle suçlu davranışın olması yüzünde, adil olmayan tek yönlü
suçu açıklama denemelerinde ortaya çıkmıştır. İşte bu durum, zorunlu olarak
gayretlerin bir Rönesans’ına ve neden sorusu ile bağlantılı bir birleşme
teorisine götürmüştür. Bu girişim, hem çeşitli türdeki çevre etkilerini ve yapı
(beden) faktörünü, hem de suçlunun özel kişisel özelliklerini kapsıyordu.[2] Eğer kriminoloji bir
bilim olmak istiyorsa, o zaman, yeterli ihtimalleri gösteren çeşitli suç
faktörlerini bir teoritik açıklama bağlantısı içinde yerleştirebilmelidir.[3] Çok sayıda faktör
etkisi, orta menzildeki çok sayıda teorinin uyumu ile ilgili değildir. Bilakis
çok sayıda faktör girişimi, hiçbir teoriye dayanmaksızın, deneysel-eleyici
şekilde cereyan eder. Bu yüzden çok sayıda teori faktörü, kendi deneysel
çalışması için seçtiklerini; iki grup arasındaki farkı ortaya çıkartmak ve
mahkumları özellikleriyle belirlemek için, mahkûm olmayanlar üzerine
karşılaştırmalı sonuçları toplar.[4]
Suçluluğun yapı (beden)
ve çevrenin birlikte etkisi vasıtasıyla belirlendiğine dair düşünceye rağmen,
suçluluğu açıklamaya zorlayıcı çok faktör girişimi gerekli değildir, bu
girişimin oluşumu, teorik arka plandan önce tarihsel anlaşılır. Çok sayıda
faktör girişimi, ara sıra teorisizlik olarak tavsif edilir. Çok sayıda faktör
girişimi, teori değildir; o bir teoriye göre arayıştan vazgeçmedir. Şu ana
kadar ki nedensellik açıklamalarının, kriminolojide yeri olmadığı, tek tek
faktörlerden birisini suçun nedeni olarak isimlendirilmesi yeterli ve gerekli
olanın suça götürdüğündendir. Bunun değerlendirmede çıkış noktası olması,
deneysel, nispi , garanti edilmiş anlayıştır. Fakat bununla birlikte, çok
sayıda faktör girişimi anlayışı içerisinde, suçu bir çok sayıda faktöre
dayanarak açıklamak için yol serbesttir; çünkü suçluluk, hatta birkaç faktörden
birisinin daima yeterli ve gerekli açıklanmasına tabi tutulur, fakat bu faktör
şimdiye kadar bulunamamıştır. Gerçekten de, Alman kriminolog Wilhelm Sauer,
böyle düşünceleri suçluluk heyecanı olarak verir: “Suçluluk onun en derin
köküne sahiptir. Çevre değil, bilakis kişilikte, fakat yapıda “değil, bilakis
özgür irade içinde. Suçun son nedeni, bu irade içinde bulunan, ondan sonuçlanan
ve sonunda suç hareketini meydana çıkaran iradi elementtir. Bu, onun illi
tabiatından dolayı heyecanlandıran olarak nitelendirilir. Heyecanlandıran
durum, insanın iradesi ve davranışı içindeki yaratıcılığı ifade eder.
Kriminoloji, etkinliğin kuvveti ve derecesini belirlemeye sahiptir.[5]
Deneysel görünüşten bir
tanesini suçluluğun tek nedeni olarak kabul etme, pratik olarak kullanılamaz.
Sauer’in cümlesi bilimsel değildir; çünkü, serbest irade problemi deneysel
olarak çözülemez. Fakat haklı nedenlerden, suçluluğun farklı durumlar
gerektirdiği ve sadece birisi vasıtasıyla tek faktörden doğmadığını kabul
edebiliriz. Çok sayıda faktör girişiminin temsilcileri uygulamada, suçlulunun
kişiliği ve çevreden bütün düşünülebilir faktörler ile suçun meydana çıkışını
ortaya koymuşlardır.[6]
Yaşam
Dış
Tabiat İnsanlık
(İç Tabiat)
Yer:
Zaman Hepsinin
Her Bir İnsanın Ülke Tabii
Gerçekleşenler Gelişimi Gelişimi
İklim, Vatan, Yerel Zamansal Halk Köken Bedenin Ruh, Yerin Yerleşme Özellik: Özellik: (Irk) Aile Oluşumu, Kültür, Yapısı (Şehir, Hava, Haftanın Kalıtımsal Normal Kırsal) Derece Günü, Yapı, Olmayan Günün Cinsiyet, Görünüm: Zamanı Yaş; Suçluluk Normal
Görünüm: Hastalık
Kültür Kişisel
Kültür Değerlendirme
Eğitim Öğretim: Ortaya Konan Sosyal
Ahlâk, Gelenek Din (örf) Teknik, Ekonomik, Müşterek Toplumsal
Çalışma Hoşluklar (Muaşeref)
(Değerlere, Müze)
KültürDerneği Dar: Geniş: Ebeveyn
Evi, Meslek Evlilik,
Aile Topluluğu, Arkadaşlık, Politik Dostluk, Topluluk, Okul, Kilise, Çıraklık Devlet, Millet |
Şekil-3:
Doğal ve Kültürel Yaşamın Gelişimi İçinde Suçluluk (Sauer,70)
Suçluların hiçbir şekilde
sadece fakir sınıftan çıkmamasına rağmen, yoksulluk ve suçluluk arasında sıkı
ilişkinin bulunduğu üzerinde genel mutabakat vardır. Yoksulluk çok nadir olarak
bir suçun nedenidir; fakat birlikte ve her durumda farklı kuvvette suçun
nedenlerini ortaya koyan gerekli koşulların gerekli koşulların bulunması
halinde, suç genellikle çok sık meydana gelir.[7]
B)
Suçluluk
Teorilerinin Değerlendirilmesi:
Ortaya konulan suçluluk
teorileri, bunlara başka teoriler de eklenebilirdi, suçluluğun oluşumunu az
kapsamlı açıklayabilecek durumdadırlar. Teoriler, en iyi durumda suçluluğun bir
kısmını açıklayıp, fakat geniş alanını tamamen dikkat dışı bırakmışlardır.
Böylece, mesela trafik suçluluğunu makul olarak açıklamış durumda olan bir
teori yoktur. Bu yüzden, suçluluk teorileri önceden pek az tahminle
kullanılabilirler. Bununla, onlar suçluluğun önlenmesini gerçekleştiremezler.
Ayrıca birçok suçluluk teorisi, sosyal faktörlerin sadece bir kısmını seçmekte
ve yalnız bunu suça sebebiyet verme ile bağlantı içerisine getirmektedirler. Bu
özellikle çok sayıda faktör girişiminde, olumsuz sosyal faktörler ve suçluluk
arasında daima bir ilişki olduğu iddiasında, göze çarpar. Bu memnuniyet verici
değildir ve bir çok durumda suçluluğun açıklanmasında yetersizdir.
Suçluluk teorileri,
suçluluğu, onların meydana gelişini çok yüksek veya çok düşük bir istatistiki
ihtimal ile açıklayabilirler. Suçluluk daima tek bir insan için değil belirli
bir ihtimal ile belirli bir grup için açıklanabilir.[8]
Sonuç olarak, bizim suçlu
olarak nitelendirdiğimiz davranışları, onarın meydana gelişi içinde kapsamlı ve
memnuniyet verici olarak açıklayan hiçbir teori yoktur. Bu yüzden, farklı
suçlulukları açıklamada, farklı teorilere gidilmesi zorunludur. Her durumda,
suçluluğu tek başına memnuniyet verici açıklayan bir teori şüphesiz yoktur.[9]
DİPNOTLAR:
[1] Bu yazı Sayın Prof.Dr. Timur Demirbaş’ın
Seçkin Yayıncılık’tan çıkan “Kriminoloji” kitabından tanıtım
amacıyla alınmıştır. (Prof.Dr. Timur Demirbaş, Seçkin Yayıncılık, Kriminoloji,
Ankara, 2001, 1.Baskı, s.138 vd.) Amacımız suç konusunda çıkan kitaplardan,
dergilerden, yazılardan sizleri haberdar etmek; bilgi evrenine ve Türk
kriminolojisine (suç bilimine) katkıda bulunmak ve topluma faydalı olmaktır.
Daha detaylı bilgi için ilgili kitaba başvurmanızı özellikle tavsiye ederiz. www.seckin.com.tr
[2] Schwind,140.
[3] Kaiser, 33.
[4] Schneider, 396.
[5] Sauer,258.
[6] Kürzinger, 92.
[7] Montagu, 242.
[8] Kürzinger, 109.