www.kriminoloji.com
KRİMİNOLOJİ
VE KRİMİNALİSTİK ARASINDAKİ FARK
Erol TUTAR
© www.kriminoloji.com
2002
İki farklı kavram olan kriminoloji ve kriminalistik
çoğu zaman yanlış olarak birbirinin yerine kullanılmaktadır.[1] Kriminolojinin kriminalistik ile
karıştırılması hiç nadir değildir. Her iki bilimde suçla ilgili (Latince
“crimen”) yapacakları vardır. Bununla birlikte, kriminalistin ilk sırada suçun
aydınlatılması ile meşgul olmasına karşın, kriminologları her şeyden önce suçlu
davranışın nedenleri ilgilendirir; bu yüzden, suçun olmasını açıklamayı dener.[2]
Kriminalistikten,
ceza koğuşturma organları ve onların yardımcıları tarafından suçtan korunma ve suçun
aydınlatılması vasıtasıyla suçlulukla mücadele öğretisi anlaşılır.[3]
Kriminalistik, teknik olarak suçun aydınlatılması ve suçlunun tespit edilmesi
suretiyle adli hataları önlemek ve insana insanca muamele edilmesi gayesini
güder. Kriminalistik bunu, suç delillerini matematik, fizik, kimya, biyoloji
gibi pozitif bilimlerden yararlanmak suretiyle, yani teknik olarak
gerçekleştirir.[4]
Kriminalistik
Fransızca “la crime” kelimesinden türetilmiştir. Bilimsel polis metodları,
suçluların bilimsel yöntemler kullanılarak tespit edilmesini ve suç olaylarının
aydınlatılmasını içerir. Kriminalistik kriminolojinin bulgularından faydalanır
ancak nitelik ve maksat açısından bu iki dal birbirinden ayrılır.[5]
Kriminalistik
bir bilim değil bir tekniktir ve fizik, biyoloji ve kimya bu tekniğin temelini
teşkil eder. Kriminalistiğin kendi değişmez kanunları yoktur. Uygulanacak
kurallar ve teknolojideki gelişmeler kriminal incelemelerde büyük değişiklikler
meydana getirir.[6]
Kriminalistik,
delillerin elde edilmesi, delillerden sanığa ulaşma, teknik yeterlilik ve adil
yargılanma açısından usulünce yapılan her türlü çalışmayı kapsar. Ülkemizde
kriminalistik çalışmaları resmi kurumlar aracılığıyla yerine getirilir.
Kriminalistik birçok çalışma alanını kapsar. Kriminalistik kriminolojiye
ilişkin bilgilerden yararlanmakla birlikte kriminolojiden farklıdır; sadece bir
tekniktir. Teknik olduğu için uygulama yöntemleri ile birlikte sıkça değişir ve
gelişir.[7]
Kriminalistik
ya da izbilim olarak isimlendirilen çalışma alanı adlî bilimlerin teknik
araştırma bölümüdür.[8]
Kriminalistik ya da izbilim, teknik gelişmeler ve araçları kullanarak ve suçun
çözümünde aktif görev alarak delil elde edilip bunun değerlendirmesini yapan
çalışma alanıdır.[9]
Yani kriminalistik suçun izlerinin toplanması ve değerlendirilmesi ile sınırlı
bir çalışma alanıdır.[10]
Kriminoloji;
Latince crīmen, “suçlama” ve Yunanca λογία,
-logia[11]
“bilim” kavramlarından oluşan ve “suçbilim” olarak çevrilebilecek bir
kavramdır. Kriminolojinin Türkçe karşılığı “Suç Bilimi”dir. Sözlükte de kriminoloji;
“suçbilim; suçları ve suçluları inceleyen bilim dalı”[12]
olarak geçmektedir. Kriminolojinin tarifi “Kriminoloji Nedir?” başlığı altında
işlendiği için detaylı bir şekilde izah etmeye gerek yok. Kriminolojiye farklı
disiplinlerden bakış bakmaya, dar ve geniş çerçevede bakmaya göre kapsamı
değişmekle, çok faklı tanımları çıkmaktadır.
Fakat
biz burada kısa hatırlatma mahiyetinde birkaç kriminoloji tarifine verelim:
Taft’a
göre kriminoloji deyimi, genel ve özel anlamda olmak üzere iki türlü kullanılmaktadır.
Dar veya özel anlamda kriminoloji suçu anlamak, suçu önlemek, suçlular hakkında
uygulanması gerekli işlem ve tedbirleri belirlemek için gerekli konuların
incelenmesidir.[13]
Adler,
Müeller ve Laufer’e göre “kriminoloji, suçun sebeplerini bilimsel bir
perspektiften araştırırken aynı zamanda suçun önlenmesine yönelik stratejiler
ve politika önerileri ortaya koyan bir bilimdir dalıdır.”[14]
Polat’a
göre “kriminoloji bilimi suç ve suçlu davranışlarını araştırma amacıyla
çalışmaların yapıldığı bilim dalıdır.”[15]
Dolu’nun
tarifine göre “kriminoloji suça etki eden biyolojik, psikolojik, sosyolojik,
ekolojik ve diğer faktörleri ve sebepleri araştırarak suçun oluşumuna ilişkin
tahminlerde bulunan ve önlenmesine ilişkin çözüm önerileri sunan bir bilim
dalıdır.”[16]
Kriminolojinin
Türkiye’deki ilk kurucusu ve eğitimcisi olan Ord.Prof.Dr. Sulhi Dönmezer
kriminolojiyi, “İnsanın sapıcı davranış ve eylemleri arasında suçu doğuran,
yapan ve suçu kontrol etme amacını güden süreçleri açıklayan ve suçun sebep ve
faktörlerini tespit maksadıyla insana ve suç işleyen insana ilişkin bilgilerin
bütünün sentezini oluşturan bir bilgi dalı”[17]
olarak tanımlamıştır.
Kriminoloji
çok sayıda disiplinle (multidisipliner) çalışma yapan bir bilim dalıdır. Bu
bilim dalı biyoloji, psikoloji, psikiyatri, sosyoloji, antropoloji, tıp,
ekoloji, istatistik, hukuk… gibi birçok bilim dalından elde edilen bilgileri
kaynak olarak kullanan ve bunların sentezini yapan bir üst disiplin
niteliğindedir.
Kriminolojinin dar veya geniş yorumlanmasına göre
kriminalistik kriminolojinin içine dâhil edilmekte veya çıkarılmaktadır.
“Kriminolojiyi suç olayına ilişkin bilgi dallarının bir demeti saymakla
beraber, içeriği dar olarak anlayan görüş ise kriminalistik grubunu kriminoloji
dışına çıkarmaktadır.”[18] Buna göre kriminalistik, olayların maddiyetinin
ortaya çıkarılması ve suça ait delillerin belirlenmesi ile ilgilenir ve bu
açıdan da suçun bilimsel incelemesi ile ilgisi yoktur.[19] Gerçi kriminalistik, kriminolojinin bulgularından
yararlanır ve aynı surette kriminoloji de kriminalistikten[20] faydalanır; fakat nitelik ve maksat itibarıyla bu
iki dal birbirinden ayrıdır.[21] Kriminolojiyi geniş olarak yorumlayanlara göre ise
“kriminoloji suç denilen insan eylemlerini, suçun varlığını kanıtlayacak
deliller bulunmasını, suçun sebep ve faktörlerini ve suça karşı korunmayı
içeren birçok disiplini kapsayan bir bilim dalı olarak tanımlanabilir.
Dolayısıyla bu görüş suça maddi delilerin bulunması ve değerlendirilmesi
anlamına gelen kriminalistik’i de içine alır.”[22]
Sonuç
olarak, kriminalistik ile kriminoloji iki ayrı kavramdır ve çoğu zaman
kriminoloji ile kriminalistik birbirine karıştırılmaktadır. Bu iki ayrı
kavramın aynı anlamda gösterilmesi yanlıştır. Kriminalistik teknik olarak delil
tespiti yapar. Kriminalistik teknik olarak suçun, suçlunun, suç delillerinin,
suçun işlenme yöntemlerinin tespiti ve suçun aydınlatılması ile meşgul olmasına
karşın; kriminoloji her şeyden önce suçun açıklamasını yapan, suçlu davranışın
nedenlerini inceleyen, suçun önlenmesi ve suçlulukla mücadele ile ilgilenen bir
bilimsel öğretidir.
NOT: Bu yazı derleme bir yazıdır. Atıf
yapılan kaynaklardan birebir alıntılama yapılarak yazılmıştır.
SON NOTLAR:
[1]
Ayşim Tuğ, Yeşim Doğan, Hamit Hancı, “Kriminalistik Kriminoloji Değildir”,
Ankara Barosu Dergisi, 2002, Sayı 2, s.175 ve son.
(http//www.ankarabarosu.org.tr_siteler_ankarabaros_tekmakale_2002-2_9.pdf ,
E.T. 07.01.2013 )
[2] Timur Demirbaş, Kriminoloji, Seçkin
Yayıncılık, Ankara, 2001, s.46
[3]
Geerds Richard, Kriminalistik, Lübeck, 1980, s.1; Clages Horst, Kriminalistik, s.24’den Timur Demirbaş, Kriminoloji, 2001, s.45
[4]
Karabenli Metin İ, Kriminalistik ve
Kriminal Polis Laboratuarları, s.77’den Timur Demirbaş, Kriminoloji, 2001, s.45
[5]
Ayşim Tuğ, Yeşim Doğan, Hamit Hancı, “Kriminalistik Kriminoloji
Değildir”, Ankara Barosu Dergisi, 2002, Sayı 2, s.175 ve son.
(http//www.ankarabarosu.org.tr_siteler_ankarabaros_tekmakale_2002-2_9.pdf ,
E.T. 07.01.2013 )
[6]
Ayşim Tuğ, Yeşim Doğan, Hamit Hancı, “Kriminalistik Kriminoloji Değildir”,
Ankara Barosu Dergisi, 2002, Sayı 2, s.175 ve son.
(http//www.ankarabarosu.org.tr_siteler_ankarabaros_tekmakale_2002-2_9.pdf ,
E.T. 07.01.2013 )
[7]
Yasemin Işıktaç, Adalet Psikolojisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi
Yayınları, İstanbul, 2013, s.35
[8]
Yasemin Işıktaç, Adalet Psikolojisi, s.36
[9]
Yasemin Işıktaç, Adalet Psikolojisi, s.36
[10]
Yasemin Işıktaç, Adalet Psikolojisi, s.36
[11]
“Criminology”, http://en.wikipedia.org/wiki/Criminology , E.T. 25.01.2015; Hüseyin
Bal, Suç Sosyolojisi, Fakülte Kitabevi, Isparta, 2013 s.19
[12]
Büyük İngilizce-Türçe/Türkçe-İngilizce Sözlük, Longman, 1993, s.332
[13]
Donald R.Taft, Criminology, New
York, 1956, s.19’dan Dönmezer,
Kriminoloji, 1994, s.9
[14]
Freda Adler, Gerhard O.W. Mueller, Williams S. Laufer, Criminology, 5th.
Edition, Boston: McGraw Hill, 2004, s.2’den Osman Dolu, Suç Teorileri:
Teori, Araştırma ve Uygulamada Kriminoloji, s.33
[15]
Oğuz Polat, Kriminoloji ve Kriminalistik Üzerine Notlar, Seçkin
Yayıncılık, Ankara, 2004, s.33
[16]
Osman Dolu, Suç Teorileri: Teori, Araştırma ve Uygulamada Kriminoloji,
Seçkin Yayıncılık, 4. baskı, Ankara, 2012, s.33
[17]
Sulhi Dönmezer, Kriminoloji
s.16; Timur Demirbaş, Kriminoloji, s.30
[18]
Sulhi Dönmezer, Kriminoloji s.10; Ayşim Tuğ, Yeşim Doğan, Hamit
Hancı, “Kriminalistik Kriminoloji Değildir”, s.175 ve son.
[19]
Ayşim Tuğ, Yeşim Doğan, Hamit Hancı, “Kriminalistik Kriminoloji
Değildir”, Ankara Barosu Dergisi, 2002, Sayı 2, s.175 ve son.
(http//www.ankarabarosu.org.tr_siteler_ankarabaros_tekmakale_2002-2_9.pdf ,
E.T. 07.01.2013 )
[20]
Sulhi Dönmezer, Kriminoloji s.10
[21]
Sulhi Dönmezer, Kriminoloji s.10
[22]
Ayşim Tuğ, Yeşim Doğan, Hamit Hancı, “Kriminalistik Kriminoloji
Değildir”, Ankara Barosu Dergisi, 2002, Sayı 2, s.175 ve son.
(http//www.ankarabarosu.org.tr_siteler_ankarabaros_tekmakale_2002-2_9.pdf ,
E.T. 07.01.2013 )
NOT: Bu bölümdeki
Sayın Prof.Dr. Timur Demirbaş’a ait “KRİMİNOLOJİ” adlı kitap SEÇKİN
Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. tarafından kaynak olarak sağlanmıştır. Kaynak katkılarından
dolayı yayınevine çok teşekkür ederiz.
© www.kriminoloji.com 2002