ÇOCUK
SUÇLULUĞUNA EKOLOJİK BİR YAKLAŞIM
“ÇOCUKLARIN OTURDUKLARI ŞEHİR BÖLGELERİ”
* İ.Hamit HANCI * Eren
AKÇİÇEK * Ekin Ö. AKTAŞ * Gökhan BATUK
* Hakan COŞKUNOL * Atilla
EROL
* Ege Üniversitesi Tıp
Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, İzmir
* Ege Üniversitesi Tıp
Fakültesi Gastroentoroloji Anabilim Dalı, İzmir
* Adli Tıp Kurumu, İstanbul
* Ege Üniversitesi Tıp
Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı , İzmir
(Hancı İH, Akçiçek E, Aktaş EÖ, Batuk G, Coşkunol
H, Erol A. Çocuk suçluluğuna ekolojik bir yaklaşım: Çocukların oturdukları
şehir bölgeleri. IV. Karadeniz Tıp Günleri (31 Mayıs-3 Haziran 1995
Trabzon)'nde sunulmuştur. Eğitim Dergisi,Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Yayını, 1, 185-190, 1996.)
ÖZET
1990-1993 Yılları arasında
İzmir Çocuk Mahkemesinde davaları sonuçlanan 3327 olgunun karar kartonları
incelenip harita metodu uygulanarak çocukların Büyükşehir Belediye sınırları
içinde oturdukları semtler sınıflandırıldı. Olguların %1.9' u evsizdi, %18.4' ü
ilçelerden geliyordu, %5.0'i il dışında oturuyor ya da cezaevinde kalıyordu.
Bunlar dışında kalan olguların genellikle gecekondulaşmanın yoğun ve
sosyoekonomik düzeyin düşük olduğu şehir bölgelerinde oturduğu belirlendi.
GİRİŞ
Biyoloji bilimine ait bir
kavram olan ve organizma ile çevre arasındaki ilşkileri inceleyen "
ekoloji ", sosyologlarca kriminolojide de kullanılmaya başlamıştır.
Kriminoloji harita metodunu uygulayarak suçun yer itibarıyla dağılışını tespit
eder, suçlunun içinde bulunduğu ortamın suça yönelten bir faktör olarak
analizini yapar. Bu görüşe kriminolojide " suçluluk bölgeleri görüşü
" de denilmektedir(1). Ekoloji ile uğraşanlar suçu, çevrenin değişimi ile
birlikte ortaya çıkan sosyal değişmenin bir fonksiyonu olarak açıklamaya çalışır.
Sosyal ekoloji teorisyenleri; yoksulluk oranları, nüfus değişmeleri, yerleşim
yerinin özellikleri, sosyal eşitsizlik ve göreli rahatsızlık gibi makro düzeyde
değişkenlerle ilgilenir. Ekoloji ve suç ile ilgili olarak yapılan çalışmaların
başlangıcı 1800'lü yıllara, özellikle 1840 yılında İngiltere de yapılan
çalışmalara dayanır. 1856 yılında Turner gençlik suçluluğunun çocuk çetelerinde
hakim olanın arkadaşlık duygusunun yarattığı birlik bilinci sonucu ortaya
çıktığını, bunun Londra için özel problemler yarattığını söylemiştir. Guerry
yaptığı çalışmalarda, şehirlerde suç bölgeleri olarak adlandırılan, yüksek
oranda suç işlenen bölgelerde mala karşı suçların yoğun olduğunu göstermiş,
Paris gibi endüstrileşmenin yoğun olduğu şehirlerde, limanlarda özellikle
potansiyel suçluların artma eğiliminde olduğunu belirtmiştir (2,3). Şehirlerde
bazı bölgelerde göreli ekonomik eşitsizliğin ve istihdam imkanlarının sınırlı
olmasının suç oranlarını yükselttiği belirtilmektedir (4,5).
GEREÇ VE YÖNTEM
1991-1993 yıları arasında İzmir
Çocuk Mahkemesinde davaları sonuçlanan 3327 çocuğun karar kartonları
incelenerek çocukların oturdukları şehir bölgeleri belirlenmiş ekolojik bir
yaklaşımla harita metodu uygulanarak suç işleyen çocukların yer itibariyle
dağılışları saptanmıştır. Evsizler, il dışında yada ilçelerde oturan veya
cezaevinde kalan olgular değerlendirme dışı tutulup suç işlediği iddia edilen
çocukların İzmir Büyükşehir Belediye sınırları içindeki bölgelerdeki
dağılımları incelenmiştir. İzmir Şehir Haritasından ve C.Sevgi' nin kitabından
(6) yararlanılarak sosyoekonomik yönden birbirine benzer semtler mümkün
olduğunca biraraya getirilmeye çalışılarak aşağıdaki gibi bölgelere
gruplandırılmıştır. Semtlerin yanlarında bulunan oranlar o yerde yaşayan ve
gecekondu da oturmayan nüfus oranını yansıtmaktadır. Ayrıca bu bölgelere
sosyoekonomik düzeylerine(SED) göre bir puan verilmiştir (1=Düşük sosyoekonomik
düzey, 2= Orta sosyoekonomik düzey, 3= İyi sosyoekonomik düzey)
1-Çiğli Bölgesi (SED 2):
Balatçık-Küçük Çiğli-Çiğli Merkez (%55.6), Egekent-Evka2 (Toplu konut alanları)
(%100), Güzeltepe-Maltepe (%0)
2- Gümüşpala - Şemikler (SED
1): Şemikler, Gümüşpala, Örnekköy, Cumhuriyet Mah, Yamanlar (Tüm bölge %19.4)
3- Karşıyaka (SED 3): Alaybey,
Nergiz, Bahçelievler, Aksoy, Bostanlı, Siteler (Tüm bölge %100)
4-Bayraklı (SED 1): Bayraklı,
Turan, M.Erener, Alpaslan, Çiçek Mah., Cengizhan Mah., Salhane. (Tüm bölge %
17.7)
5-Bornova (SED 3): Bornova
Merkez, Osmangazi, Manavkuyu, Atatürk Mah.-Evka-3(Toplu konut alanları),
Özkanlar (Tüm bölge %98.5)
6-Çamdibi (SED 1):
Çamdibi-MersinliÇınarlı (%51.2), Altındağ (%0), Pınarbaşı(%100), Işıkkent
(%100) (Köy statüsü).
7-Yenişehir (SED 2): Yenişehir,
Hila, Basmane, Halkapınar, Kapılar, Kemer, Aziziye, Halkapınar, Kahramanlar
(Tüm bölge %100).
8-Konak (SED 3): Konak,
Kemeraltı, Çankaya, Pasaport, Alsancak, Karataş (Tüm bölge %100)
9-Güzelyalı-Balçova (SED 3) :
Mithatpaşa, Halil Rıfat Paşa, Güzelyalı, Göztepe, Oyak Sitesi, Üçkuyular,
İnciraltı (%100), Balçova (%99).
10-Karabağlar (SED 1):
Karabağlar (%67.5) Gaziemir (%68.6), Cennetoğlu-Eski İzmir-Bozyaka (%0), Sosyal
Konutlar (Toplu konut alanı) (%100).
11- Kadifekale-Eşrefpaşa (SED
1): Eşrefpaşa-İkiçeşmelik (%80), Yeşildere (%57.9), Kadifekale - Ballıkuyu -
Çimentepe, Kadriye mah. - Kosova mah.- Kaynak mah. (%0).
12- Hatay (=İnönü) (SED 3):
Hatay - Nokta - Turgut Reis- Kılıç Reis - Bahçelievler (%100) , Basın Sitesi
(%72.9), Yeşilyurt (%38.8).
13- Gültepe - Gürçeşme (SED 1):
Zeytinlik (%62.0), Gültepe (%18.3), Gürçeşme(?), Levent - Toros - Boğaziçi - Kuruçay
- Yıkık Kemer - Mersinpınar -Güney mah. (%0).
14- Buca (SED 2): Buca-Şirinyer
(Merkezi yerleşim), Afet evleri-İşçievleri-Evka1 (Toplu konut alanları),
Akıncılar Ufuk Mah.-Çamlık-Kuruçeşme-Kozağacı (Gecekondu bölgeleri) (Yaklaşık
tüm bölge %40) (Literatür toplu konuttan önce 36.1).
15- Narlıdere-Güzelbahçe (SED
2): Narlıdere, Sahilevleri, Ilıca,Narlı Mah., 2. İnönü Mah., Güzelbahçe,
Kilizman, Siteler (Narlıdere çevresi %65.4 , Güzelbahçe çevresi %45.2)
BULGULAR
1991-1993 Yılları arasında
davaları sonuçlanan 3327 olgunun %1.9' u (65 olgu) bimekandır (Evsizdir).
Olguların %18.4' ü (612 olgu) ilçelerden gönderilmiştir. 160 olgu ise (% 5.0)
il dışında oturmakta ya da hapishanede kalmaktadır (Tablo-1). Bunlar dışında
kalan ve Büyükşehir Belediyesi sınırları iinde oturan 2466 çocuğun daha çok
Gümüşpala-Şemikler, Gültepe, Kadifekale-Eşrefpaşa) ve Buca bölgelerinde
oturdukları belirlenmiştir (Tablo-2) (Şekil-1).
Tablo-1
Suç İşleyen Çocukların Oturdukları Yerler
Oturulan Yerin %
Büyükşehirbelediye sınırları içindeki
semtler 2466 74.1
Evsiz(Bimekan) 65 1.9
İlçeler 612 18.4
İl dışı ya da hapishane 160 4.8
Bilinmeyen 24 0.7
Toplam 3327 100.0
Tablo-2
Şehirde Suç İşleyen Çocukların Oturdukları Şehir Bölgeleri (Evsizler hariç)
Semt adı n %
Semt adı n %
1-Gümüşpala-Şemikler 380 15.4
9-Hatay(İnönü) 122 4.9
2-Gültepe-Gürçeşme 344 13.9
10-Bayraklı 117 4.7
3-Kadifekale-Eşrefpaşa 236 9.6
11-Yenişehir 110 4.5
4-Buca 221 9.0 12-Karşıyaka 100
4.0
5-Karabağlar 195 7.9
13-Güzelyalı-Balçova 100 4.0
6-Bornova 178 7.2 14-Narlıdere
61 2.5
7-Çamdibi-Altındağ 149 6.0
15-Konak 26 1.0
8-Çiğli 127 5.1 Toplam 2466
Suç işlediği iddia edilen kız
olguların %26.6' sı (38 olgu) ilçelerden gelmektedir, %2.0' ı(3 olgu)
bimekandır, %7.0' si (10 olgu) il dışında ya da cezaevindedir. Bunlar dışında
kalan 94 kızın %11.9' u Gümüşpala-Şemikler (11 olgu), %13.0' ü Yenişehir (12
olgu), %10.9' arı (10 ar olgu) Karabağlar, Bornova, Karşıyaka bölgelerinde
oturmaktadır.
Suç işlediği ileri sürülen
olguların doğum yerleri ve oturdukları bölgeler karşılaştırıldığında, sıklık
sırasına göre;
Gümüşpala-Şemiklerde
oturanların 380 olgunun %14.2 sinin (54 olgu) İzmir, %15.3' ünün (58 olgu)
Erzurum;
Gültepe-Gürçeşme 'de
oturanların %39.5' inin (136 olgu) İzmir;
Kadifekale' de oturanların
%53.0' ünün (125 olgu) Mardin, %23.3' ünün(55 olgu) İzmir;
Buca' da oturanların %36.6'
sının (81 olgu) İzmir; Karabağlar' da oturanların %22.6' sının (44 olgu) İzmir;
Bornova' da oturanların %34.3' ünün (61 olgu) İzmir; Çamdibi-Altındağ' da
oturanların %38.9' unun İzmir (58 olgu); Çiğli' de oturanları %26.8' inin (34
olgu) İzmir; %18.9' unun (24 olgu) Erzurum, %11.8' inin (15 olgu) Muş; Hatay'
da oturanların %41.8' inin (51 olgu) İzmir; Bayraklı' da oturanların %32.5'
inin (38 olgu) İzmir; Yenişehir' de oturanların %37.3' ünün (41 olgu) İzmir;
Karşıyaka' da oturanların 42 olgu %42.0' sinin (42 olgu) İzmir;
Güzelyalı-Balçova' da oturanların %21.0' inin(21 olgu) İzmir; Narlıdere' de
oturanların %47.5' inin (29 olgu) İzmir; Konak' ta oturanların %42.3' ünün (11
olgu) İzmir nüfusuna kayıtlı oldukları ya da buralarda doğdukları
anlaşılmıştır.
TARTIŞMA
Gecekondulaşmanın yoğun ve
sosyoekonomik düzeyin düşük olduğu şehir bölgelerinde çocuk suçluluğunun daha
fazla olduğu belirtilmektedir. Gecekondu bölgelerindeki ekonomik olumsuzluk ,
kadının çalışma zorluğu, doğurganlığın yüksekliği, gençlerin ve çocukların
yeterince eğitilmesini engellemektedir. Bu gelişim yetişenlerin suçlu olabilme
imkanlarını arttırmaktadır. Bu bölgelerdeki işgücünün emilemeyişinin doğurduğu
işssizlik durumu da suça itici bir etken olarak düşünülebilir (1, 5, 7-10 ).
Çalışmamızda da gecekondulaşmanın yoğun ve sosyoekonomi düzeyin düşük olduğu
şehir bölgelerinde oturan çocuklarda suçluluk oranlarının daha fazla olduğu
görülmüştür. 1988-1990 yılları arasında İzmir' de yapılan benzer bir çalışmada
da (7), bu çalışmamıza uygun bir sıralama saptanmıştır. (Tablo-3) Geçmiş
yıllara göre belirgin bir değişiklik olmamıştır.
Tablo-3 1988-1990 Yılları
Arasında Suç İşleyen Çocukların Oturdukları Bölgeler
Bölge % Bölge %
1-Gümüşpala-Şemikler 16.55
9-Bayraklı 4.81
2-Kadifekale-Eşrefpaşa 13.67
10-Güzelyalı-Balçova 4.77
3-Gültepe-Gürçeşme 11.56
11-Çiğli 4.60
4-Karabağlar 7.52 12-Bornova
3.86
5-Buca 7.52 13-Narlıdere 3.22
6-Hatay(İnönü) 7.00
14-Karşıyaka 2.92
7-Çamdibi 5.80 15-Konak 0.90
8-Yenişehir 5.24
Suç işleyen çocukların
oturdukları semtler sıralamasında ilk sıralarda yer alan bölgelerde İzmir
nüfusuna kayıtlılık oranı düşükken, son sıralarda yüksek olarak gözlenmiştir.
Bu bölgeler çocukların suç işledikleri değil, oturdukları semtlerdir. Çocuklar
kendi semtlerinin yanısıra yakınlarındaki sosoyoekeonomik yönden gelişmiş
bögelerde de suç işleyebilmektedirler (4 , 7). Şehir canlı bir organizma gibi
gelişip büyümektedir. Gecekonduların yoğun olduğu semtler şehrin etrafını
çevirirken, bu bölgelerin yakınlarına yeni toplu konutlar ve gecekondu önleme
bölgeleri yapılmakta, bu bölgelerin yapısıda değişmektedir. Gecekondu bölgesi
olan Yeşilyurt'a eklenen Basın Sitesi, Buca' ya eklenen Evka-1, Gaziemire
eklenen Sosyal Konutlar ve yapımı süren Emlak Bankası Evleri, Bornova' da
Atatürk gecekondu önleme bölgesi ve Evka-3 toplu konut alanları, Çiğli' de
kurulan Egekent ve Evka-2 konutları, Bayraklı sırtlarında yapımı süren toplu
konutlar bu bölgelerin sosyoekeonomik yapısını zamanla etkilemişler ve etkilemeye
devam etmektedirler.
Suçun bilimsel olarak
incelenmesi, kuralların kaynaklarını, bu kurallar ile sosyal yapı arasındaki
ilişkileri, bu kuralların ihlal edilmesinin nedenleri ve sonuçları ile suçlu
davranışın önlenmesi ve kontrolünü kapsar. Diğer yandan, suçun bilimsel olarak
incelenmesi sonucu elde edilen bilgiler tekrar ceza yasasına etki ederek
yasaların yeniden yorumlanması ve suçun tabiatının yeni fikirler ve görüşler
açısından incelenmesine yardımcı olur (11).
KAYNAKLAR
1-Dönmezer, S .(1984) Kriminoloji,
Filiz Kitabevi, İstanbul.
2-İçli,T.G., Özcan, N. (1992) Türkiyede
ekoloji ve suç ilişkisi üzerine bir çalışma: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Dergisi Cilt 9 Sayı:1-2, 27-52.
3-İçli, T.G., (1993) Türkiyede Suçlular,
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını
Sayı:71, Ankara.
4-Siegel, L.J., Criminology, West
Publishers Company, St.Paul,1989.
5-Özek, Ç., (1974) Şehirleşmenin Doğurduğu Ceza
Adaleti Sorunları Sempozyumu (1973, İstanbul), Fakülteler Matbaası, İstanbul,
27-87.
6-Sevgi, C., (1988) Kentleşme Sürecinde
İzmir ve Gecekondular, Kuvvet Matbaacılık, İzmir.
7-Hancı, İ.H., Demirçin, S., Coşkunol, H.,
Ege, B., Ertürk, S., Yemişçigil, A. (1992) 1992 Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi
Günleri Serbest Bildiriler Kitabı, 332-342.
8-Hancı, İ.H., Ege, B., Demirçin, S.,
Coşkunol, H., Ertürk, S., Yemişçigil, A.(1992) 1992 Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi
Günleri Serbest Bildiriler Kitabı, 343-349.
9-Başaran, İ.E., Eğitim Psikolojisi,
Emel Matbaacılık, Ankara.
10-Yavuzer, H., (1990) Çocuk ve Suç,
5.Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul.
11-Sykes, G.M., Crime and Society
Princeton Uni.Press, Princeton,1963.
KAYNAK: HANCI
İH. HEKİMİN YASAL SORUMLULUK VE HAKLARI (TIP VE SAĞLIK HUKUKU), TOPRAK OFSET ,
1999, İZMİR.