www.kriminoloji.com

 

 

 

KONFERANS

KANADA CEZA ADALETİ SİSTEMİ:

KURAM VE UYGULAMALAR

 

 

 

 

 

 

John PİCKETTS

Toplum ve Islah (Ceza) Hizmetleri Müdürü

Prince Edward Island, Kanada

 

 

 

Öncelikle Adalet Bakanlığı’na, Kasım İlimoğlu’na, Ankara Üniversitesi’ne, Prof. Emine Akyüz’e UNICEF’e, Şiyma Barkın’a, Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı’na, Güney Haşmtemoğlu’na ve de Dostlar Dayanışma Derneği’ne, Nevin Özgün’e işbirliği içerisindeki Emniyet Müdürlüğü’ne, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü’ne, Jandarma Genel Komutanlığı’na ve Türkiye Barolar Birliği’ne teşekkür etmek istiyorum. Yardımlarınız, rehberliğiniz için ve bugün beni buraya davet ettiğiniz için teşekkürler. Ayrıca eğer isimleri doğru telaffuz edemediysem özür dilemek isterim, Türkçeyi öğrenmeye çalışıyorum.

Sunuşumda üç konuya değineceğim. Kanada hukukunun bir muhakemesini sizlere aktaracak, gençliğe yönelik bazı perspektiflerini sizlere sunacak, yani gençler tarafından işlenen suçları Kanada’da nasıl anlamaya çalıştığımız ve sizlere iki program hakkında kısa bilgiler vereceğim. Bunların birisi güvenli bir tutukevi programı, diğeri ise bir toplumsal outreach programı. İlki sisteminin çok sonlarında, diğeri ise başlarında yer almaktadır.

Kanada’da biz de bazı sorunlarla karşılaşıyoruz. Bu sorunlardan birisi, çocukları ve çocuklarla ilgili konuların toplumun göze çarpan bir bölümü olarak kalıp kalmadığıdır. Bunun dışında beraber çalışacağımız kurumlar da yaratmaya çalışıyoruz: Eğitim, çocuk refahı, akıl sağlığı, ıslah çalışmaları ve polis kurumları gibi. Çocukların ceza adalet sistemine sosyal nedenlerden girmediklerinden emin olmak için sistemimizi sürekli kontrol ediyoruz. Bu süregen rolümüzdür. Ayrıca esas başlangıç olarak adlandırdığımız önleme ve aile güçlendirme çalışmalarına, erken çocukluk gelişimine, önleyici değeri olan bazı programlara yatırımı teşvik etmek gerekmektedir.

Kanada, bilmeyenler için söylemek gerekirse, on eyaletten ve bir federal parlamentoya bağlı üç bölgeden oluşmaktadır. İngiliz sistemi örnek alınmıştır. Kanda, 1867’de kurulmuştur ve Kanada’yı kuran toplantı benim eyaletimde gerçekleşmiştir. En küçük eyalet olmamıza rağmen konfederasyonun doğum yeri olduğumuz için tarihsel bakımdan övünülecek bazı taraflarımız var.

Ekranda sununun özet slaytlarını göreceksiniz. Ne yazık ki İngilizce hazırlamak zorundaydım. Ancak konuşmamla birlikte bunun güçlük çıkaracağını sanmıyorum. Yasama konularını, genç ve suç davranışlarını anlamaya çalıştığımız bazı görüş açılarına değinecek ve sizlere bir çift program aktaracağım.

Mevzuat tarihimiz 1908’de başlamıştır. Çocuk (gençlik) Ceza Adaleti Kanunu’na o zaman sahiptik. 1984’te bu kanunu gözden geçirmeye başladık. Birçok hizmet kuvvetinin, komitelerin, halk danışmanlıklarının rehberliğinde bu yıl, 1 Nisan 2003’te, yepyeni bir Ceza Adaleti Kanunu oluşturuldu. Dolayısıyla 1908-1984 arasında bu konuda biraz yavaştık. 1984’ten sonra bu çok önemli bir gündem hâline gelince oldukça yeni bir mevzuata sahip olduk. Kanada’da yeni bir kanuna ihtiyaç duymamızın nedenleri şunlardır: Cezaevlerine giden çok fazla genç olması, cezaevlerinde, tutukevlerinde ve mahkemelerdeki aşırı yoğunluktur. Çünkü tutukevine gitmeden önce mahkemeye gidilmesi gerekmekte, adil olmayan cezalandırma, topluma yeniden uyum (reintegration) konusunda çok az önem verilmesi, ağır ve ağır olmayan suçlar arasında açık bir ayırıma varılamaması, mağdurun haklarına ve yararına verilmesi gereken önemin eksikliği. Böylece yeni kanuna ihtiyacımız olduğuna inandık. Yeni kanunu geliştirmekte yararlanılan öncül ilkeler şunlardır: Amaçlar, eğer yapılabiliyorsa suçu önleme, müdahalelerin zamanında ve uygun olması, amaçların suçlular için anlamlı sonuçlar doğurması, rehabilitasyon ve topluma yeniden uyum; cinsiyet, etnik ve kültürel farklılıklara saygı duyulması, gencin ya da çocuğun özel ihtiyaçlarına cevap verilebilmesi. Bunlar, yeni kanunda yer alan temel ilkelerimizdir.

Son zamanlarda gençlik ceza adaletinde verilen bir kararın olanaklar el verdiğince birtakım başka temel ilkelere dayanması gerektiğine inanılmaktadır: Gençlere yetişkinlerden daha farklı bir şekilde davranılmalıdır, rehabilitasyon  ve tedaviye önem verilmelidir; gencin adı ve kimliği korunmalıdır. Gençlik Ceza Adalet Sistemi’ndeki bütün insanlara rehberlik eden her şeyden önemli prensip, çocuğun yüksek yararına hizmet edilmesidir. Kanada’da ıslah uygulamalarımızda, başlangıçtaki sosyal kontrol ve ceza aşamasından, mesleki yetiştirme ve eğitime, suçlulara karşı daha fazla bilim dalının katılımına dayalı yaklaşımların ele alındığı dava yönetimine, önlemeye daha fazla önem vermeye, mağdur haklarına karşı daha ciddi yaklaşmaya ve bizim mağdur merkezli dava yönetimi dediğimiz olguya doğru bir ilerleme ve gelişme yaşadık. Bunun anlamı, yapılan her bir eylemin, bu bir suçluyu cezaevine yerleştirmek olsun ya da suçluyu cezaevinden serbest bırakmak olsun, dikkatlice gözden geçirilmesi ve kararın mağdur üzerindeki etkisinin belirlenmesi gerekliliğidir. Daha geniş bir çerçevede biz, geniş anlamda cezaevi duvarlarının içinde ve dışında ıslah çalışmalarının; daha iyi, daha güvenli toplumların yaratılmasına ve kamu güvenliğine  nasıl yardımcı olacağına bakarız. Bu yüzden bugün adalet kurumlarının; erken müdahale, önleme ve yenileyici (restorative) adalet alanlarında diğer ortaklarıyla kaynaşmaya ihtiyacı vardır. Yenileyici adaletten kastım; mağduru, suçluyu ve toplumu bir araya getiren ve suçluyla mağdurun toplum içinde daha başka anlaşmazlıklarla karşı karşıya kalmayacak bir şekilde yaşamasını sağlayacak bir anlaşma ya da bir düzenek yaratan adalettir.

Tutuklamanın dışında başka çeşit cezalar aramaya ihtiyacımız var, gençle ve çocukla ilgili tüm kurumlarla birlikte çalışmaya ihtiyacımız var. Genç insanlar için kriz esnasında değişken/geçişken destekler sunmamız gerekir, topluma uyum ve mağdur hakları Kanada’da kanunlarla sorun yaşayan bu gençlerin nerelerden geldiğini bulmaya çalıştığımız zaman, geriye yönelik haritalandırma adını verdiğimiz bir çalışma yaparız. Cezaevindeki gence bakarız ve toplumsal geçmişlerini araştırırız. Bulduğumuz şey öncelikle çocuğun okulda sorunla karşılaşmasıdır. Özellikle 6 ve 9 yaşları arasında. Eğer bu sorunla ilgilenilmezse sonuç, çocuğun bir veya iki sisteme dahil olmasıdır: Çocuk refah sistemi veya akıl sağlığı sistemi. Bu sistemler Gençlik Ceza Adalet sistemini besleyen sistemlerdir. Gençlik Ceza Adaletinden, yetişkin ıslahına doğru bir süreç izlersiniz. O hâlde nehrin başına gitmek istiyorsanız, bu insanların nereden geldiğini bulmak ve onları durdurmak istiyorsanız, daha erken yatırım yapmanız gerekmektedir. Diğer bir inceleme, risk altındaki çocuk nüfusuna bakmaktır. Kanada’da özellikle 21 yaşın altındaki genç annelerden doğan, toplumdan veya doğal aile desteği sisteminden uzak, fakir bir durumda yaşayan çocukların riske çok açık çocuklar olduğu saptadık. Bir önleme yöntemi olarak bu grup içerisindeki çocuklara yatırım yapmanın bir anlam taşıyacağını biliyoruz. Ülkemizdeki riske açık çocukların kim olduğu konusuna ve bu çocuklara yatırım yapabilmek için nasıl bir sosyal politika geliştirmemiz gerektiğine ilişkin yapılmış iyi bir araştırma bulunmaktadır. Ergenlik çağında üç çocuğun babası olarak (biri 16, biri 18 ve diğeri 20 yaşında olan çocuklarım var) bu değişken/geçişken perspektif anlayışıyla oldukça ilgileniyorum. Bu sava göre 12 ve 17 yaşları arasındaki çocuklar, en iyi koşullarda olsalar bile birçok defa zorluklarla karşılaşacaktır ve aptalca şeyler yapacaklardır. Biz bu yaş grubunda alkol, uyuşturucu, sigara kullanımı, seks ve suç davranışlarını beklemeliyiz. Bu perspektif şudur: Bu ilk zorluklarını yaşadıklarında, yoğun fakat kısa süreli hizmetlere ihtiyacımız olmaktadır. Bu şekilde ihtiyaç duydukları zaman destek bulabileceklerdir ve sonrasında onları, normale dönmeleri ve fazla zedelenmeden yetişkinliğe varmaları umuduyla bırakırız. Diğer bir perspektif çocuğun, gencin gelişimsel ihtiyaçlarına bakmakla ilgilidir. Gelişim, katı bir aile yapısından veya bu sabah bahsedildiği gibi ailenin gözetiminde zayıflık nedeniyle olumsuz yönde etkilenir. Çocuğun nerede olduğunu bilmek çok önemlidir ve bu bizim bir ebeveyn olarak yapmamız gereken en önemli şeydir. Genç zorlukla karşılaştığı zaman biz ebeveynliği raslantısal ve tesadüfi buluruz. Bazı zamanlar iyidir, bazı zamanlar hiç yoktur; genellikle ise öngörülmez ve bu durum çocukları, yaşamlarının ilk safhalarında gerekli bütün potansiyeli geliştirmesi bakımından avantajsız hâle getirir. Çocuklar terk edildikleri ya da ebeveynleri tarafından reddedildikleri zaman sonuç olarak çok düşük dirençlilik göstermekte, sorunlara ilişkin çalışma yeteneklerini kaybetmektedirler. Bu ciddi bir sorundur, biz bu çocukların düşük kavramsal özellikleri ve becerilere sahip odluklarını bulduk. Araştırmaların gösterdiği gibi Kanada’da suç kariyeri yaratmak için en iyi yol, 14’üncü doğum gününden önce bir çocuk sahibi olmaktır ve bu çocuk erken yaşta Gençlik Mahkemesi önüne çıkar. Bu yüzden yapmamız gereken, erken yaşlarda mahkemeye çıkmamalarını sağlamaktır. İleri yaşlarda mahkemeye çıksalar bile bu sistemde çok fazla vakit kaybetme tehlikesi düşüktür.

Biz bir program oluşturduğumuzda bunu basit tutmaya çalışırız. Etkili bir programı şu temeller üzerine değerlendiririz: Çocuklara hakimiyet duygusu veriyor mu? Kendilerini biraz özgür hissetmelerine izin veriyor mu? Onların yetişkinliğe doğru adım atmalarına yardım ediyor mu? Ait olma hissini kazandırıyor mu? Katkıda bulunduklarını hissediyorlar mı? Başkalarına karşı cömertlik sunduklarını hissediyorlar mı? Beceriler kazanabiliyorlar mı? Çocuklar, gençler ve yetişkinler bazı beceriler geliştirirlerse kendilerini daha iyi hissederler, kendilerine güvenleri artar. Yoksulluk, düşük sosyal ekonomik şartlar, anne kaynaklı depresyonlar (ki bu büyük bir risk faktörüdür) istikrarsız aile yapıları, çocukları veya gençleri suça dahil olma riskine sokan ön koşullardan bazılarıdır. Bazen ailenin taşınması bile bir risk etmeni olabilir. 20-30 kez yer değiştiren ailelerimiz var ve bu durum, çocuk açısından istikrarsızlıktır. Daha önce değindiğim gibi ebeveynlik biçimi de bir faktördür. Biz bu koşulların yanlış sonuçlara neden olduğuna inanıyoruz. Bu yüzden Kanada’da politikacıların nereye yatırım yapmaları gerektiğini söyledik. Erken müdahaleye, 12-17 yaş arası geçiş dönemine, risklere açık çocuklara, savunmasız nüfusa yatırım yapmalısınız dedik. Bu alanlara harcanacak her paranın ileriki aşamada bunun altı katının harcanmasını engelleyeceğini ileri süren bir araştırma var. O hâlde bu yatırımlar, hem insanlar açısından hem de ekonomik yönden çok etkili malî yatırımlardır.

Ne bekleyebiliriz? Kanada’da başarıyı nasıl ölçebiliriz? Aslında bizim sistemimizin Kanada’daki ağır ve hafif suçları ayırt ettiğinden emin olmak isteriz, gençlik suçlarının % 8’i ağır suçlardır, geri kalanı ise mala karşı işlenen suçlardır. Kanunumuzun bunu ayırt ettiğinden emin olmak isteriz. Mahkeme sisteminin en son çare olarak kullanılmasını istiyoruz. Sorunları çözmek için mahkemelerin dışında bir yol bulmak ve sonuç olarak cezaevi seçeneğinin az kullanılmasını istiyoruz. Ayrıca çocukları cezaevine koyarsak ayrıldıkları zaman güçlü bir programa sahip olmanın, cezaevindeki süreleri boyunca tâbi oldukları programın güçlü olmasından daha önemli olduğunu biliyoruz. Biz tutukevlerinin ve cezaevlerinin ön kapıları yerine arka kapılarına daha fazla önem vermeliyiz. Toplumun çocuklar ve gençler üzerine yapacağı yatırımın ve toplumun önemli olduğuna inanıyoruz. Toplumun önemli olduğuna inanıyoruz ve çocukların sisteme katılmalarını sağlamak üzere yatırım yaptırmak için toplumu nasıl yönlendireceğimiz de önemlidir. Kanun, halkın gençlik adalet komiteleri oluşturmaya ve mahkeme sistemlerinin dışına alternatif programlar geliştirmeye gönüllü olmasına olanak sağlıyor. Bu şekilde bu insanlar, çocuklara cezaevinden ayrıldıktan sonra yardım edebilir veya onların ilk aşamada cezaevlerine gitmelerini engelleyebilir.

Sistemimizin bir dizi aşaması vardır: Başlangıçta çocuk, daha başka olaylara karışmasın diye polisin yönlendirmeleri mevcut. Polis, çocukla karşılaştığında kendi takdirini, kendi otoritesini kullanarak yönlendirme (diversion) uygulayabilir. Sonra mahkemenin dışında, mahkeme dışı dediğimiz aşama gelir: Polis uyarısı, iddia makamı uyarısı; gencin, Gençlik Adalet Komitesi’ne gönderilmesi olabilir, mağdurla suçlu arasında arabuluculuk olabilir, gencin önceden çıktığı toplum jürisi olabilir. Amaç sorunu çözmek, bir anlaşmaya varmaktır. Genç anlaşmaya uyduğu sürece, ne bir suçlama olacak ne de başka bir eylem olacaktır. Sonra sizin de tanıdığınız, toplum içinde denetlendiğiniz, basit bir toplum cezası olan gözetim uygulamamız vardır, daha sonra cezaevi gelir: Açık ve kapalı cezaevleri. Son aşama olarak tabii ki yeniden topluma uyum aşaması gelmektedir. Kanada hukukunda, genç bir insan olarak cezaevine girerseniz cezanızın üçte ikisini kurumda, kalan üçte birini de denetim (süpervizyon) altında toplum içinde geçirirsiniz. Kanunlar bu şekilde çocukların kurumdan ayrılmalarından sonra bir süre boyunca toplum içinde desteklenmesini garanti etmeye çalışmaktadır.

Kanada’da ilgilendiğimiz genç sayıları hakkında kısa bilgiler vereceğim. Kanada’da gençler tarafından yaygın olarak işlenen suçlar; 5.000 dolar altındaki hırsızlıklar, gözetim gibi bir önceki mahkeme kararına uymakta başarısız olmak, mahkemeye çıkmamak, hafif saldırılar, özel mülkiyete veya işyerine girip hırsızlık yapmaktır. Bu suçları işleyen gençler genellikle 15, 16 ve 17 yaşlarındadır. % 25’i 12-14 yaşları arasındadır. Son beş yılda, Kanada’daki resmî sistem içerisinde, bizim gözetim adını verdiğimiz yargı öncesi ve tutukluluk süreçlerine dahil olan gençlerin sayısı 1997-1998 yılları arasında 71.500 iken 2000-2001 yılları arasında küçük bir oranda da olsa 66.500’e düşmüştür. Kanada’daki son beş yıllık rakamlara göre, mahkeme öncesi birçok vakıada % 10’luk bir düşüş, ağır suçlarda % 6’lık bir düşüş görülmektedir. Uyuşturucu ile ilgili suçlarda ise % 30’luk bir artış görülmektedir. Mahkeme önüne çıkan genç sayısında 10 binde 455’ten 10 binde 403’e bir düşüş vardır. Amerika Birleşik Devletleri gibi, hem genç hem de yetişkin kadın suçlularda bir artış görmekteyiz. Gençlik kesimindeki oran şu an % 80 erkek, % 20kadın şeklindedir. On yıl önce kadınların oranı % 10’un altındaydı. Ortalama olarak gençlerin aldıkları ceza çeşitleri, davaların % 44’ünde genellikle üç ay veya üç aydan daha kısa mahkûmiyettir. Yedi ayla on iki ay arasında değişen sürelerde gözetime (probation) tâbi tutulmaktadırlar. Suçlularımızın % 21’i suç tekrarından gelmektedir.

Kanada’daki genç suçluların nitelikleri ise şöyledir: Erkek, 16-17 yaşında, mala karşı suç işlemiş ¼’ü yerli. Ortalama hapis cezası yaklaşık olarak üç aydır. Ortalama gözetim süresi yedi aydan on iki aya kadardır.

Biraz Prens Edward Island Eyaleti’nden bahsetmek istiyorum. Daha önce de söylediğim gibi Kanada’nın en küçük eyaletiyiz. Kışın burada çok kar yağar, bu yüzden yazın gelmenizi tavsiye ederim. Nüfusumuz yüz kırk bin. Temel sanayimiz; çiftçilik, balıkçılık ve turizmdir ve başkentimiz Charlottetown’dur. Bizi Kanada’nın kalanına bağlayan yirmi mil uzunluğunda bir köprümüz var. Eğer hız limitinde sürerseniz Prens Edward Adası’ndan New Brunswick’e gitmek dakika alır ve buradan Vancouver’a gidebilirsiniz. Gençlik Güvenlik Sistemimiz Summerside’da bulunmaktadır. Prens Edward Island’da beş yılda büyük başarılar elde ettik. Bunun işimizden aldığımız keyiften mi yoksa bir şeyleri doğru yaptığımızdan mı kaynaklandığını bilmiyoruz. Sanırım her ikisi de. Gençlerin cezaevine giriş oranlarında % 30’luk bir düşüş kaydettik. Bu yılın mayıs ayına kadar üç kurumumuz vardı, şimdi iki tanesi kaldı, birini açılmamak üzere kapattık ve binayı erken çocukluk gelişim merkezi olarak kullanılmak üzere sağlık ve sosyal hizmetlerden sorumlu bölüme devrettik. Son beş yıl içerisinde gözetime almada % 34’lük bir düşüş görmekteyiz. Prens Edward Island’da genç suçlular, Kanada’nın geri kalan kısmında olduğu gibi aynı profile sahiptir. Genellikle 16 yaşlarındadırlar, alkol ve uyuşturucu kullanmaktadırlar, aile ve akranlarıyla zayıf ilişkilere sahiptirler. Okul tecrübeleri iyi gitmemektedir. Ebeveyn-çocuk çatışması çoktur. Spor, eğlence ve diğer etkinliklere katılmamaktadırlar. Yoğun ve çok fazla istismar söz konusudur. Cinsel ve fiziksel istismarları kastediyorum. İstismar dağılımın erkeklerde % 8 (bu oranda bazı vakaların bildirilmediği de göz önünde bulundurulmalı) ve kadınlarda % 80 oranında olduğunu sanıyoruz. Ailesiyle yaşamayan birçok çocuk vardır. Erkeklerin % 20’si, kadınların % 60’ı ya doğal ailesine bağlı değil ya da doğal ailesi ile birlikte yaşamamaktadır; gençlerin % 75’inin arkadaşları ve akranları da suça dâhil olmuşlardır.

Prince Edward Island’daki güvenli gençlik merkezinde yönetim birimi, eğlence merkezi, bilgisayar laboratuarı ve kafeterya bulunmaktadır. Gençler diğer binalarda kalmaktadırlar. Binalar duvarla birlikte bir tür güvenlik şeridi oluşturmaktadır. Başka bir birim inşa etmek isterseniz duvarın bir parçasını kaldırabilirsiniz, duvarlar sökülüp takılabilen şekildedir. Gençlik merkezinin içinde ana kontrol bulunur. Burada yirmi dört saat boyunca elemanlar bulunur, polis ve halk girişi buradan gerçekleşir, bir çeşit trafik kontroldür. Merkezin çevresinde binalar bulunmaktadır. Şehirden çok kopuk bir merkez değildir. Bu merkez 1989’da açılmıştır, otuz dört yatağa sahiptir. Tutuklamalar için kullanılır, yani polis kendi otoritersi dahilinde genci yirmi dört saatliğine buraya getirebilir, gençler belki uyuşturucu, alkol etkisinde olabilirler. Burası da geçici tutuklama diye bilinen ve güvenlik gerekçesiyle uygulanan yargı öncesi tutuklama için ve kanunların gerektirdiği bir ceza yeri olarak kullanılır. Sekiz yataklı dört tane birimimiz vardır. İki tane güvenlik odamız vardır. Güvenlik odaları ağır suç isnadı ile yargı karşısına çıkacak olan ya da bu tür suçlar nedeniyle mahkûmiyet almış olan, uyuşturucu ve alkol etkisinde olan, çok yakından izlenmesi gereken gençler için kullanılır. Odalar ana kontrole bağlı kameralara sahiptir. Günün yirmi dört saati boyunca dört genç başına bir personel görev yapmaktadır. Bizim amacımız, ne çeşit sorunları olursa olsun çocuklara bunları çözmede yardım etmek, gence ve ailesine karşı sorun giderici bir yaklaşımda bulunmaktır. Bu merkezde gençlerin bir nebze başarı deneyimi kazanmalarını, en azından bu deneyimden birkaç olumlu şey elde etmelerini, beceriler kazanmalarını, toplumda veya aile içerisinde aldıkları yaraları iyileştirmelerini ve öğrenmeye ilgi duymalarını umu ediyoruz. Merkezde, dokuzuncu sınıftan daha düşük düzeyde olan gençler düzey ayrımımın yapılmadığı sınıflarda birlikte olurlar. Böylece bir çocuk, dört veya beş farklı düzeyin bir arada olduğu bir sınıfa dâhil olur, fakat bundan haberdardır. Ödevlerini % 80 oranlarında doğru yapmayı başardıklarında onlara ödevlerini geri veririz. Normalde dâhil olacakları okul sisteminden farklı olarak değerlendirmeler sadece olumlu yönde yapılır. Başka bir deyişle sadece iyi sonuçları olan ödevler değerlendirilip sonuçlar öğrenciye açıklanır. Çocuklar yapmadıklarını değil sadece yapabildiklerini görebilmektedirler. Onuncu düzeye ulaştıklarında onları ek odalarda ya da normal okullarda örgün müfredata dâhil ederiz. Ayrıca merkezde bulundukları süre içinde onlardan, ayrıldıkları zaman ne yapacaklarını planlamalarını isteriz. Buna vaka çalışması adını veriyoruz. Yoğun bir çalışmadır. Sosyal hizmetler öğrencilerimiz için bu çalışma çok ilginçtir.

Giriş ve kabul süreci iki haftadır. Bu süre içinde gencin geçmişiyle ilgili bütün bilgileri, mahkeme raporlarını toplarız. Duyma, görme ve bağımlılık tespiti içeren bir tıbbî değerlendirme yaparız. Onların okuma-yazma ve matematik düzeylerini saptamak için bir eğitim değerlendirmesi yaparız. Ayrıca sosyal geçmişlerine bakar ve davranışlarına ilişkin gözlem yaparız. Bu iki haftanın sonunda vakayla ilgili çalışanlar bir rapor hazırlarlar ve bu konuda bir toplantı yapılır. Bu vaka toplantısına ebeveynler, gencin kendisi ve sosyal hizmetler, çocuk refahı ve eğitimi gibi ilgili kurumlar katılabilir. Gencin bir gözetim görevlisi varsa o da bu sunuma katılabilir. Genç için geliştirilmiş, bireysel program adını verdiğimiz bir uygulama vardır. Bu planı her ay değerlendirir ve bir gelişim raporu hazırlarız. Bu gelişim raporu gence, gençle ilgili diğer insanlara, en önemlisi de ebeveynlere gider. Ardından başka bir toplantı yaparız. Konu aile olduğu zaman oldukça inatçıyızdır. Eğer ebeveynler toplantı için merkeze gelemezlerse, biz ebeveynlerin evine gideriz. Eğer ebeveynlerin bir ulaşım olanağı yoksa onları biz getiririz. Bizden kaçmaları çok zordur. Bunu kasıtlı olarak yaparız; çünkü genç, aileden ayrılmak için bir plan geliştirmek zorunda olsa bile, bunu başarabilmek için o noktaya kadar ailesiyle ilgilenmek zorundadır. Ailelerin dönmelerini umarız, dönmeseler bile, bu işlerin yapılması gerekir ve bunu yapabilecek sosyal hizmetler öğrencilerine sahibiz. Ailelerle yaptığımız çalışmalarda birçok program yürütmekteyiz. Eğitim programı, şiddet programı, hiç kimse mükemmel ebeveyn değildir, bakıcı ebeveynlik. Bu programlara ailenin yanı sıra genç de katılabilmektedir. “Hırsızlığa son programı” adını verdiğimiz bir programımız da var. Ayrıca çalışama yaşamına hazırlık, sanat ve zanaat, arkadaşlık, toplum hizmetleri, öfke kontrolü ve yaşam kampları gibi uygulamalarımız vardır. Çok ama çok yoğun çalışmalar. Böyle yoğun bir çalışma temposunun altından çok iyi bir şekilde yapılandırılmış bir güne sahip olmakla kalkıyoruz. Gün, sabah saat 07:000’da başlar ve gece saat 11:15’te biter. Gençler sabahları kendi çamaşırlarını yıkamak, kahvaltılarını hazırlamak, kaldıkları birimleri temizlemekle sorumludurlar. Sonra okul saatleri başlar. Sabah sekiz buçuktan öğlen üç buçuğa kadar. Okul programımızda tatil yoktur. Noel, Paskalya, kış ya da yaz tatili yoktur. On iki ay boyunca devam eder. Bu sistemle çocukların, normal koşullarda bir yılda 1 seviye yükseltmek yerine 1,6 seviye yükseldiklerini gördük. Akşam yemeği sonrasında saat 18:00 ile 19:30 ve 19:30 ile 21:00 arasında aile ziyaretleri ve eğlence için boş zamanlar bulunmaktadır. Öfke kontrolü, öz saygıyı geliştirme, hayat becerileri ve işe hazırlama gibi grup çalışmalarımız vardır. Yakınlarda çocukların sıkıldık şikayeti yerine çok çalışıyoruz şikayetiyle isyan çıkarabileceklerini düşünüyoruz. Program oldukça planlıdır.

Şimdi açık kuruma gelelim. Bu merkezin güvenlik çitleri ve güvenlik alanı yoktur. Büyük bir eve, bir grup evine benzerler. Yönetim, ana kontrol ve gençler için yaşama birimleri bakımından kapalı merkeze benzer Her kurumda olduğu gibi burada da suçlu hakları çok iyi tanımlanır ve yazılı olarak duvarlarda bulunur. Bu metinler gençlere ve ailelere de elden dağıtılır. Metin, kısmen Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Bildirgesi’nden ve kısmen de mevzuatımız ile hazırlanmıştır. Bu uygulama çocukların, kendilerini güvende hissettikleri ve çalışanların tek görevlerinin onları korumak olduğunu anladıkları bir ortam yaratır. Bunun, kurumsal istismar ve yanlış hareket ihtimalini azaltacak tek yol olduğuna inanıyoruz. Gençlerin kurumda sahip oldukları haklar aslında temel insan haklarıdır: Kendini ifade etme hakkı, kendi vakasıyla ilgili çalışmalara katılma hakkı, bedensel cezalandırma içeren veya herhangi bir fiziksel cezaya uğramama hakkı, sağlıklı olma hakkı, ihtiyaç olduğunda doktora ve sağlık hizmetlerine erişim hakkı, eğitim-öğretim hakkı, kendilerinin seçtiği dinlere mensup olma hakkı ve kendi diliyle iletişim kurma hakkı. Onlar kuralların ve sonuçlarının kendilerine açıklanması hakkına sahiptirler. Onların, istekleri doğrultusunda, ailelerine, kendi sosyal hizmet uzmanlarına, kendi gözetim delegelerine ve kendi avukatlarına erişim hakları vardır. İstedikleri takdirde Yardım Hattını arayabilirler, konsey üyesiyle veya din görevlisiyle konuşabilirler. Kişisellik, gizlilik hakları vardır. Odalarımız bireyseldir ve merkezlerimizde yatakhane sistemi yoktur. Bir şikayet olduğu takdirde, bu şikayetlerini dilekçeyle duyurma hakkına sahiptirler. Giysi, yiyecek ve temel bakım gereçlerini temin etme hakkına sahiptirler.

Bahsedeceğim diğer program ise Toplum Programıdır. Bu henüz iki yıl önce başlattığımız çok yeni bir program. Amacı mahkemeyle ilişkisi bulunan çocukların sayısını azaltmaktır. İçeriği polis merkezinde gençlik danışmanlarının bulunmasına ilişkindir. Polis bir genci böyle bir programa gönderebilecek yegane kişidir ve polis bunu yapmayı isteyecektir. Polis genci tanımlama sırasında, yani ilk olay ya da ilk suçlama esnasında, gördüğü zaman gençlik danışmanlarını davet edebilir. Gençlik danışmanı, gençleri ve ailelerini buluşturacaktır ve eğer aile ve genç bir uzlaşma içerisindelerse problemi çözmek üzere bir anlaşmaya varmak için ve destek hizmetleri sunmak için gençlik danışmanıyla birlikte çalışabilirler, böylece sorun daha fazla büyümeyecektir. Bu polise yönlendirme konusunda yardımcı olmaktadır ve bu fazladan bir araç ve fazladan bir kaynak sağlamaktadır. Şu an için bu program çok iyi gidiyor ve çocukların resmi sistem içerisine girmesini azaltıyor ya da en azından erteliyor. Şu an Kanada Adalet Bakanlığı’yla ve Ottawa’daki Crouton Üniversitesi’yle bu programın bir uzun dönem değerlendirmesini yapmak için çalışmalar yürütmekteyiz. Ülkedeki en emsalsiz programlardan biri gibi görünüyor. İnanıyoruz ki burası bizim daha çok yatırım yapmak istediğimiz ve daha fazla çalışanı sistemin içine kaydırmak istediğimiz bir yer. Yapılan şey temel olarak çalışanların durumu gözden geçirmesi ve koruyucu aileyle bağlantıya geçilmesidir. Aileyle birlikte gençlerin ihtiyaçlarına destek olacak bir plan geliştirirler. Bu bir çeşit kriz müdahalesidir. Akıl sağlığı ve bağımlılıkla ilgili diğer bölümlerle işbirliği yapabilirler. Eğer çocuk okula gitmiyorsa ya da topluluk aktivitelerine katılmıyorsa, bu insanlar genci okul sistemine ve işe tekrar bağlamaya çalışırlar. Bu kadar bir süre içerisinde size bütün sistem hakkında bilgi vermem çok zor, fakat umarım bu size bizim Kanada’da ne yaptığımız hakkında bir genel kanı verebilmiştir. Söylemek isterim ki sahip olduğumuz herhangi bir program, materyal, araştırma ya da herhangi bir şey sizlere yardımcı olabilecekse, biz buna açığız ve bunu yapmaktan memnun oluruz. Aranızdan yirmi saatlik bir yolculuğu göze alabilecek herkes gelip beni ziyaret edebilir. Bütün bu programları sizlere gösterebilirim. Teşekkür ederim.

 

 

 

(NOT: Toplantının tartışma bölümü buraya alınmamıştır.)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

NOTLAR:

NOT-1: Bu yazı III. Ulusal Çocuk ve Suç Sempozyumu (22-25 Aralık 2003) “Bakım, Gözetme ve Eğitim” Bildirileri’nden alınmış olup bu ve benzeri konularda daha fazla bilgi edinmek için ilgili sempozyumun kitabına başvurmanızı tavsiye ederiz. Amacımız suç konusunda çıkan kitaplardan, dergilerden, yazılardan sizleri haberdar etmek; bilgi evrenine ve Türk kriminolojisine (suç bilimine) katkıda bulunmak ve topluma faydalı olmaktır.

 

 

 

NOT-2: Bu yazının yayınlanmasına verdikleri izin ve kriminolojiye yaptıkları bu katkı dolayısıyla Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı sayın Nevin Özgün’e çok teşekkür ederiz. Vakfa, www.tcyov.org adresinden ulaşabilirsiniz.

 

 

 

© www.kriminoloji.com 2002

Sitemize www.kriminoloji.com, hukukcu.net, hukukcu.org veya turkhukuk.net, turkhukuk.org adreslerinden ulaşabilirsiniz.

 

 

Ana sayfa